Wydarzenia 3 maja 1946
Autor: Wojciech Mazowiecki
Wydawnictwo: Libella, Paryż 1989
Okładka: miękka
Stan: dobry
Uwagi: nieznaczne zagięcie okładki
Książka Wojciecha Mazowieckiego to dokumentalna analiza przebiegu i znaczenia demonstracji studenckiej w Krakowie 3 maja 1946 roku. Autor rekonstruuje wydarzenia z wykorzystaniem źródeł archiwalnych, wspomnień uczestników i prasy emigracyjnej. Główna część książki poświęcona jest organizacji marszu przez środowiska akademickie, zwłaszcza studentów Uniwersytetu Jagiellońskiego, oraz brutalnej pacyfikacji manifestacji przez milicję, UB i wojsko. Szczegółowo opisano działania aparatu represji – aresztowania, przesłuchania, pokazowe procesy – oraz narrację propagandową władz komunistycznych, które demonstrowały siłę przed zbliżającym się referendum.
Mazowiecki przedstawia 3 maja 1946 roku jako jeden z pierwszych przypadków otwartego sprzeciwu wobec reżimu w Polsce Ludowej, nadając wydarzeniom charakter zapowiedzi późniejszych protestów społecznych. W warstwie analitycznej autor osadza krakowską manifestację w szerszym kontekście politycznym, m.in. rywalizacji PPR z PSL, presji NKWD i próbie kontroli środowisk akademickich. Uwagę zwraca emigracyjny charakter publikacji – książka ukazała się poza cenzurą PRL, z poparciem środowisk skupionych wokół paryskiej „Kultury”, co nadaje jej dodatkową wartość jako świadectwa epoki.